စာနယ္ဇင္းက်င့္ဝတ္(၁)-လူထုဦးစိန္ဝင္း

ဒီေန ့ေခတ္က ပဂၢလိကလြတ္လပ္ခြင့္ ကို အထူးအေလးထား ေျပာႀကားေနတဲ့ ေခတ္ျဖစ္တယ္။ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ့ ပဂၢလိက
လြတ္လပ္ခြင့္က တျခားလူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ့ ပဂၢလိကလြတ္လပ္ခြင့္ကို ထိပါးနစ္နာေစတဲ့ အျဖစ္မ်ိဳး ႀကံဳေတြ ့ရတဲ့အခါ
က်ေတာ့လည္း ပုဂၢလိကလြတ္လပ္ခြင့္က ဘယ္အတိုင္းအတာအထိ ရိွသင့္သလဲဆိုတာ ေဆြးေႏြးျငင္းခုန္ ေဝဖန္ႀကတာေတြ
လုပ္ႀကရျပန္တယ္။

ပုဂၢလိက လြတ္လပ္ခြင့္နဲ ့အတူ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္ကိုလည္း အထူး အေလးထားခဲ့ႀကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ထိုစာနယ္ဇင္း
လြတ္လပ္ခြင့္က လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ့ ပုဂၢလိကလြတ္လပ္ခြင့္ကို ထိပါးနစ္နာေစတဲ့ အျဖစ္မ်ိဳးႀကံဳေတြ ့ရတဲ့အခါမ်ိဳး
က်ေတာ့လည္း စာနယ္ဇင္းသမားေတြကိုယ္တိုင္က ေဆြးေႏြးျငင္းခုံေဝဖန္တာေတြ လုပ္လာခဲ့ႀကတယ္။

၁၉၇၀ ခုနွစ္မ်ားအတြင္းက အေမရိကန္စာနယ္ဇင္းေလာက တစ္ခုလုံး အုံးအုံးႀကြက္ႀကြက္ျဖစ္သြားေစတဲ့ အျငင္းပြားမႈႀကီး
တစ္ခု ေပၚထြက္လာခဲ့တယ္။ အဲဒါကေတာ့ ဒီမိုကရက္တစ္ပါတီ သမၼတေလာင္းေရြးပဲြမွာ ေရွ ့တန္းကေျပးေနသူ Hart ရဲ့
ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ ကိစၥမ်ားကို The Miami Herald သတင္းစာႀကီးက သတ္ငးေထာက္ေတြဟာ ခ်ံဳေတြထဲ ပုန္းေအာင္း
ျပီး အေဝးဆဲြတယ္လီတပ္ ကင္မရာေတြနဲ ့ Hart နဲ ့ အေဖာ္တစ္သိုက္ မိန္းမေခ်ာေလးေတြနဲ ့ သြားလာေနႀကတာ၊ ရြက္ေလွ
ေပၚမွာ ဘီကီနီဝတ္ မိန္းမေခ်ာေလးတစ္ေယာက္က ဟာတ္ရဲ့ ေပါင္ေပၚထိုင္ေနတာ စတဲ့ပုံေတြကို ရိုက္ကူးေဖာ္ျပ
ခဲ့ႀကတယ္။

အက်ိဳးဆက္အျဖစ္ သမၼတေလာင္းျဖစ္ဖို ့ ေရပန္းစားေနသူ Hart ျပိဳင္ပဲြက ႏႈတ္ထြက္သြားခဲ့ရတယ္။ စာနယ္ဇင္းဆိုတာ
သတင္းကို ေဖာ္ျပဖို ့ တာဝန္ရိွတာမွန္တယ္။ ဒါေပမဲ့ သတင္းကို ဘယ္လိုနည္းနဲ ့ ရယူခဲ့သလဲ ဆိုတာ မစဥ္းစားသင့္ဘူးလား
လို ့ စာနယ္ဇင္း ဆရာတခ်ိဳ ့က ေမးခြန္းထုတ္ခဲ့ႀကတယ္။

အဲဒီေနာက္ အေမရိကန္နိုင္ငံသာမက ကမၻာတစ္ခုလုံး တုန္လႈတ္ေျခာက္ျခားေစတဲ့ ဒိုင္ယာနာမင္းသမီး ေသဆုံးခဲ့ရတဲ့ကိစၥ
ႀကီး ျဖစ္ေပၚလာတဲ့အခါက်ေတာ့ စာနယ္ဇင္းဆရာေတြက ေမးခြန္းထုတ္ရံုသာ မကေတာ့ဘဲ၊ ေနာက္က တစ္ေကာက္ေကာက္
လိုက္ႀကတဲ့ ဓာတ္ပုံသမားေတြကို အျပင္းအထန္ရႈတ္ခ်ခဲ့ႀကတယ္။ ျဗိတိသၽွ် ပါလီမန္က စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္ကို
ကန္ ့သတ္ဖို ့အထိေတာင္ စဥ္းစားခဲ့ႀကတယ္။ စိတ္လႈပ္ရွားမႈေတြ ျငိမ္သက္သြားတဲ့အခါ က်ေတာ့ ဆင္ျခင္တုံတရား ျပန္လည္
လႊမ္းမိုးျပီး တကယ္လက္ေတြ ့ ကန္ ့သတ္ဥပေဒေတြ မျပဠာန္းခဲ့လို ့သာ ေတာ္ေတာ့တယ္။

ပုဂၢလိကလြတ္လပ္ခြင့္ကို ေရွ ့တန္းတင္လြန္းတဲ့ လူ ့အဖဲြ ့အစည္းမွာ လူသားတို ့ရဲ့ က်င့္ဝတ္သီလေတြ ေလ်ာ့ပါးက်ဆင္း
လာရတာ ဓမၼတာ ျဖစ္တယ္။ စာနယ္ဇင္းသမားေတြထဲမွာလည္း စာနယ္ဇင္းက်င့္ဝတ္ ေဖာက္ဖ်က္သူေတြ မ်ားလာတာ
ေႀကာင့္ စာနယ္ဇင္းေတြအေပၚ ျပည္သူ လူထုရဲ့ယုံႀကည္ကိုးစားမႈ တစ္ေန ့တျခား က်ဆင္းသထက္ က်ဆင္းလာခဲ့ရတယ္။
အေမရိကန္နိုင္ငံရိွ The National Opinion Research Center ဆိုတဲ့ သုေတသနအဖဲြ ့ ႀကီးက ေကာက္ယူခဲ့တဲ့ စစ္တမ္္း
တစ္ခုအရ၊ အေမရိကန္ျပည္သူလူထုရဲ့ စာနယ္ဇင္းမ်ားအေပၚ ယုံႀကည္ကိုးစားမႈ ႏႈန္းဟာ ၁၉၇၆ မွာ ၂၈ ရာႏႈန္း ရိွရာက
၁၉၈၃ မွာ ၁၃.၄ သာ ရိွေတာ့ေႀကာင္း သိရိွခဲ့ရတယ္။

လူထုရဲ့ ယုံႀကည္မႈေလ်ာ့ပါးက်ဆင္းလာခဲ့ရတာဟာ စာနယ္ဇင္းသမားတို ့ရဲ့ စာနယ္ဇင္းက်င့္ဝတ္နဲ ့ လူ ့က်င့္ဝတ္
ခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားေႀကာင့္ ျဖစ္ရတယလို ့ သုံးသပ္ႀကတယ္။ ကယ္လီဖိုးနီးယားက Blade-Tribune သတင္းစာရဲ့
သတင္းေထာက္တစ္ဦးဟာ အျခားသူတစ္ဦး ေရးခဲ့တဲ့ သတင္းေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ကို “၏သည္” မလဲြ ကူးယူေဖာ္ျပ
ခဲ့တာေႀကာင့္ အလုပ္က ႏႈတ္ထြက္ေစခဲ့ရတယ္။ ၁၉၈၁ ခုနွစ္က အေကာင္းဆုံးသတင္းအျဖစ္ ပူလစ္ဇာဆုရရိွခဲ့တဲ့
ဝါရွင္တန္ပို ့စ္က သတင္းေထာက္ အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးဟာလည္း ၈ နွစ္သား ကေလးတစ္ေယာက္ မူးယစ္ေဆးစဲြေန
တဲ့ သတင္းဟာ အမွန္မဟုတ္ဘဲ လုပ္ႀကံဖန္တီးျပီးေရးခဲ့ေႀကာင္း ေပၚသြားတဲ့အတြက္ အလုပ္က ထုတ္ပစ္ခဲ့ရတယ္။
ပူလစ္ဇာဆုကိုလည္း ျပန္အပ္ခဲ့ရတယ္။ CBS ကနာမည္ႀကီး မီဒီယာသမား Walter Cronkite ဟာ CBS က
အနားယူလိုက္တဲ့အခါ Pan American World Hirwa ရဲ့ ဒါရိုက္တာအဖဲြ ့ဝင္တစ္ဦးအျဖစ္ ခန္ ့ထားခံခဲ့ရတယ္။
သူဟာ CBS ကအနားယူလိုက္ေပမယ့္ ေလေႀကာင္းလုပ္ငန္းမ်ားနဲ ့ပတ္သက္တဲ့ CBS ရဲ့ အထူးသတင္းေထာက္
အျဖစ္ တာဝန္ယူခဲ့တယ္။ ဒီကိစၥမွာ Conflict of Interest ျဖစ္ေစတယ္လို ့ ဝိုင္းျပီး ေဝဖန္ႀကတာေႀကာင့္ ခရြန္ကိုက္
ဟာ ရာထူးလက္ခံျပီး ၆ လ အႀကာမွာ Pan American က ႏႈတ္ထြက္သြားခဲ့ရတယ္။

စာနယ္ဇင္းက်င့္ဝတ္နဲ ့ပတ္သက္ျပီး The Des Moines Register သတင္းစာက သူ ့တိုက္တြန္းခ်မွတ္ထားတဲ့ က်င့္ဝတ္
မ်ားကို ေလ့လာနိုင္ေအာင္ တင္ျပခ်င္ပါတယ္။


“ကၽြႏ္ုပ္တို ့ သတင္းစာ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းနွင့္ တျခားဝန္ထမ္းမ်ား အားလုံးသည္ အထူးအက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ေဆာင္ရြက္
ေနႀကသည့္ အသင္းအဖဲြ ့မ်ားနွင့္ ကင္းကင္းရွင္းရွင္း ရိွေစရမည္။ အက်ိဳးစီးပြားခ်င္း ထိပ္တိုက္ျဖစ္ေစမည့္ကိစၥမ်ား၊
ယုံမွားသံသယျဖစ္ေစနိုင္သည့္ ကိစၥမ်ားကိုလည္း ေရွာင္ရွားရမည္” သတင္းကစၥေဆာင္ရြက္ရင္း ထမင္းစားပဲြမ်ား၊
အျခားဧည့္ခံပဲြမ်ားတက္ေရာက္ရသည့္အခါတြင္ ကိုယ့္စားရိတ္ကို ကိုယ့္ဟာကိုယ္ေပးရမည္။ ခ်က္ခ်င္းေပးခြင့္ မႀကံဳ
ခဲ့လ်ွင္ ေနာင္တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာစားစရိတ္ကို ျပန္ေပးရမည္။

နိုင္ငံေရးေဟာေျပာပဲြမ်ားအတြက္ျဖစ္ေစ၊ အားကစားအသင္းအဖဲြ ့မ်ားနွင့္ ျဖစ္ေစ၊ အတူလိုက္ပါ ခရီးသြားရသည့္အခါ
တြင္လည္း ကိုယ့္စရိတ္ကိုယ္ေပးျပီး လိုက္ပါရမည္။

မည္သည့္ဝန္ထမ္းမွ မည္သို ့ေသာ အခမဲ့လက္မွတ္၊ ေမတၱာလက္ေဆာင္ လက္မွတ္ စသည္မ်ား လက္မခံရ။

သတင္းစာတိုက္ဝန္ထမ္းမ်ားသည္ ျပင္ပလုပ္ငန္းမ်ား အသင္းအဖဲြ ့မ်ားတြင္ ဒါရိုက္တာအဖဲြ ့စသည့္ ရာထူးတာဝန္မ်ား
ယူျပီး၊ ယင္း လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ သတင္းေဆာင္းပါးေရးေပးရသ္ည့ တာဝန္မ်ား မယူရ။

ဒါဟာ သတင္းစာတစ္ေစာင္ရဲ့ တိုက္တြန္းက်င့္ဝတ္ စည္းကမ္းမွ်သာျဖစ္ပါတယ္။ နမူနာအျဖစ္တင္ျပလိုက္တာပါ။
ေနာက္အပတ္မ်ားမွာ “စာနယ္ဇင္းက်င့္ဝတ္” မ်ားနဲ ့ ပတ္သက္ျပီး ဆက္လက္ေရးသားတင္ျပပါဦးမယ္။

Ref: 1. Basic News Writing by Melvin Mencher.
2. Committed Journalism by Edmund B. Lambelk.
3. News Values by Jack Fuller.